Επισημάνσεις για την Ανακουφιστική Φροντίδα

  Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η Ανακουφιστική Φροντίδα ορίζεται ως η ενεργή ολοκληρωμένη φροντίδα των ασθενών, των οποίων η νόσος δεν ανταποκρίνεται σε ριζική θεραπευτική αγωγή. Ο έλεγχος του πόνου, των άλλων συμπτωμάτων καθώς και των ψυχολογικών, κοινωνικών και πνευματικών προβλημάτων είναι αυτά που προέχουν. Είναι μια προσέγγιση, η οποία έχει ως σκοπό την βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους που αντιμετωπίζουν ένα  πρόβλημα σχετιζόμενο με απειλητικές για τη ζωή ασθένειες, με την πρόληψη και την ανακούφιση από τον πόνο μέσα από τον έγκαιρο εντοπισμό και την άψογη αξιολόγηση και θεραπεία του πόνου και άλλων προβλημάτων (σωματικών, ψυχολογικών, κοινωνικών, πνευματικών) (WHO 1990).

Η Ανακουφιστική Φροντίδα προσφέρει ανακούφιση από τον πόνο και άλλα οδυνηρά συμπτώματα. Επιβεβαιώνει τη ζωή και αντιμετωπίζει τον θάνατο ως μία κανονική διεργασία. Δεν προτίθεται να επιταχύνει ή να αναβάλει το θάνατο. Ενσωματώνει τις ψυχολογικές και πνευματικές πτυχές της φροντίδας του ασθενούς. Προσφέρει ένα υποστηρικτικό σύστημα με σκοπό να βοηθήσει τους ασθενείς να ζουν ενεργά όσο είναι δυνατό μέχρι θανάτου (NCHSPCS 1999).

      Επιπρόσθετα προσφέρει ένα υποστηρικτικό σύστημα με σκοπό να βοηθήσει την    οικογένεια να ανταπεξέλθει κατά τη διάρκεια της ασθένειας και στο πένθος.    Χρησιμοποιεί μια ομαδική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των αναγκών των ασθενών και των οικογενειών τους, συμπεριλαμβανομένων των συμβουλών πένθους, σε περίπτωση που ενδείκνυται. Προσπαθεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής, και να επηρεάσει θετικά την πορεία της ασθένειας. Συνήθως εφαρμόζεται στην αρχή της ασθένειας, σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες που προορίζονται να παρατείνουν τη ζωή, όπως η χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία και περιλαμβάνει και τις έρευνες που απαιτούνται για την καλύτερη κατανόηση και διαχείριση οδυνηρών κλινικών επιπλοκών (Woolf C., Thompson J., 1995).

Όταν οι ενεργές θεραπείες και αυτές που περιορίζουν τη νόσο, δεν είναι πλέον κατάλληλες, η Ανακουφιστική Φροντίδα είναι μια πολύ ενεργή μορφή φροντίδας όπου σε ορισμένες περιπτώσεις ισοδυναμεί με εντατική φροντίδα, παρ όλο που διαφέρει πάρα πολύ από τη μονάδα εντατικής θεραπείας. Δεν είναι όμως  μόνο ενεργή, αλλά επίσης σκοπεύει να προβλέπει και αν είναι δυνατόν να αποτρέπει πιθανά νέα προβλήματα στην πορεία της ασθένειας. Οι βασικές αρχές που υποστηρίζουν όλες τις υπηρεσίες της Ανακουφιστικής Φροντίδας εστιάζουν στην επίτευξη της όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητας ζωής για κάθε ασθενή και για την οικογένειά του. Αυτό περιλαμβάνει αυστηρή προσοχή στον έλεγχο των συμπτωμάτων, μια ολιστική προσέγγιση που λαμβάνει υπ’ όψιν τις εμπειρίες της ζωής του κάθε ανθρώπου καθώς και την τρέχουσα κατάσταση (Faull C., et al.,1998).

      Η Ανακουφιστική Φροντίδα αφορά την ολοκληρωμένη φροντίδα του χρόνιου πάσχοντα η οποία ανακουφίζει όλα τα συμπτώματα της νόσου και προσφέρει κοινωνική, ψυχολογική και ηθική υποστήριξη του ίδιου του ασθενούς και της οικογένειάς του.  Ο ασθενής και η οικογένειά του είναι στο κέντρο των αποφάσεων. Η αντιμετώπιση είναι ολιστική από πολυδύναμη ομάδα, που περιλαμβάνει γιατρούς (διαφόρων ειδικοτήτων, κυρίως εξειδικευμένων στον πόνο), νοσηλευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, φυσιοθεραπευτές. Η ομάδα πρέπει να αναπτύξει ικανότητες επικοινωνίας με τον ασθενή και την οικογένειά του προκειμένου να λαμβάνονται αποφάσεις, να καθορίζονται οι στόχοι και να ελέγχεται το αποτέλεσμα, με σκοπό την καλύτερη φροντίδα του ασθενούς.(American Pain Society 1992).

Βιβλιογραφία

• WHO, Cancer pain relief and palliative care, Technical report series, (1990), World Health Organization.
• NCHSPCS, Palliative Care 2000, Commissioning through partnership, (1999), National Council for Hospice and Specialist Palliative Care Services, London.
• Woolf C. & Thompson J. (1995). Stimulation- induced analgesia: transcutaneous electrical nerve stimulation and vibration. Textbook of pain 1191- 1205
• Faull C, Carter Y, Woof R. (1998) .Handbook of palliative care. Oxford.
• American Pain Society, Principles of analgesic use in the treatment of acute pain and chronic cancer pain, Pain (1992).

Φουτούλογλου Αναστασία. Νοσηλεύτρια Τ.Ε. MSc. Ιατρείο Πόνου και Ανακουφιστικής Φροντίδας Ν.Α.Σ.

Με την ματιά του νοσηλευτή.

Τα τελευταία χρόνια πολύς λόγος γίνεται γύρω από τον όρο «ολιστική αντιμετώπιση ασθενούς», «ολιστική φροντίδα ασθενούς», «ανακουφιστική - παρηγορητική φροντίδα.»

Κατ’ αρχήν ας δούμε τι σημαίνει ο όρος παρηγορητική φροντίδα ασθενούς (palliative care)

Παρηγορητική Φροντίδα (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας 2002): Είναι μια προσέγγιση που βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών και της οικογένειάς τους που υποφέρουν από νοσήματα πτωχής πρόγνωσης ή προοδευτικά επιδεινούμενα, μέσω της πρόληψης, εκτίμησης και αντιμετώπισης του πόνου και των λοιπών φυσικών συμπτωμάτων, καθώς και των ψυχολογικών, κοινωνικών και πνευματικών αναγκών τους

Μιλάμε λοιπόν για μια διεπιστημονική προσέγγιση που σκοπό και στόχο έχει την σφαιρική κάλυψη των αναγκών του ασθενή και των συνοδών – φροντιστών του.

Στέκομαι στο διάδρομο του νοσοκομείου οχυρωμένη πίσω από μια λευκή στολή. Με προσπερνούν άνθρωποι, ασθενείς με σωληνάκια που χάνονται στο μπράτσο τους, με επιδέσμους και γάζες που κρύβουν πληγές και τραύματα, με καθετήρες που περιέχουν σωματικά υγρά διαφόρων χρωμάτων. Γύρω τους άλλοι άνθρωποι, φίλοι και συγγενείς, κι άλλοι, απλά περαστικοί, τυπικοί επισκέπτες του ημίωρου, συμβαίνει κι αυτό συχνά ξέρετε, ονομάζεται καθήκον.

Φωτάκια ανάβουν έξω από τις πόρτες. Το οχτώ, το τέσσερα, το εφτά. Πολλές φορές αναρωτιέμαι γι’ αυτά τα νούμερα στις πόρτες των νοσηλευτικών θαλάμων, φυλακές υγείας ή αρχειοθετημένα περιστατικά;

Σε λίγο κάποιος ασθενής θα «φύγει». Έτσι μιλάμε για το θάνατο. Σα να μοιάζει μ’ ένα ταξίδι. Και μήπως και δεν μοιάζει;

Ο θάνατος. Δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο εδώ. Επίσης συμβαίνει συχνά.   Κοιτάω τον ασθενή μου κλεφτά, σχεδόν συνωμοτικά, από την πόρτα.

Μοιάζει ήρεμος τώρα που δεν πονάει πια. Χαλάλι οι καυγάδες για την αποτελεσματική αναλγησία.

Χτες πέρασαν όλοι οι δικοί του αγαπημένοι άνθρωποι για να τον αποχαιρετήσουν. Σχολώντας από την βάρδια μου του έπιασα το χέρι. Πίστευα πως δεν θα τον έβλεπα το πρωί. Μ’ ένιωσε για ένα λεπτό. Κούνησε αδιόρατα το κεφάλι του σα να με χαιρετούσε κι αυτός.

Δεν μπορώ να «διορθώσω» το αναπόφευκτο. Δεν μπορώ να «γιατρέψω» το ανίατο.  Δεν μπορώ να «αναστρέψω» το μοιραίο.

Μπορώ όμως να είμαι εδώ. Στην αγωνία, στο φόβο, στον πυρετό, στον πόνο, στο άγχος, στη ναυτία, στη μοναξιά. Μπορώ να είμαι παρούσα στα δύσκολα και να καλέσω κι άλλους συναδέλφους διαφορετικών ειδικοτήτων να δώσουν το δικό τους βοηθητικό παρόν κοντά του.

Όλοι εμείς, οι τόσοι επιστήμονες, μπορεί να μην μπορούμε να τον απαλλάξουμε από το βάρος της αρρώστιας, της κακής πρόγνωσης, των επιπλοκών.

Μπορούμε όμως να το μοιραστούμε μαζί του. Και το ρήμα «μοιράζομαι»

δε σημαίνει σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, επικοινωνώ, συναντώ, συμπορεύομαι;

Ο δρόμος της αρρώστιας μπορεί να ακούγεται ότι είναι μοναχικός και ενδεχομένως να είναι…εγώ όμως, κάθε φορά που κλέβω ένα χαμόγελο ανακούφισης από έναν ασθενή μου για μια λέξη που του είπα, για μια κίνηση που έκανα, για μια ματιά μας που συναντήθηκε, χαίρομαι που ήμουνα εκεί που έπρεπε, την στιγμή που χρειαζότανε, γιατί κάπου στην διάρκεια της διαδρομής του κι εκείνος ίσως  ένιωσε πως δεν χρειάζεται να είναι απαραίτητα μόνος.

Μ. Μ. Στρίγκου.  Νοσηλεύτρια Ιατρείο Πόνου και Ανακουφιστικής Φροντίδας Ν.Α.Σ.
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας. B.A. of Arts Middlesex University

Γιατί έχει σημασία η ολιστική φροντίδα;

Γιατί
1. ο άνθρωπος είναι κάτι παραπάνω από όργανα, άθροισμα ιστών και μηχανικο-χημικές αλληλεπιδράσεις.

2.  η ασθένεια έχει ευρύτερες επιδράσεις από τις λειτουργικές και μορφολογικές επιπτώσεις στο σώμα

3. ο άνθρωπος είναι άνθρωπος

Είναι καιρός να σταματήσει να υποτιμάται το ανθρώπινο πρόσωπο στην άσκηση της ιατρικής. Η αξιοπρέπεια , ο σεβασμός, η επικοινωνία, η συμπονετική προσέγγιση αποτελούν κυρίαρχα στοιχεία των αναγκών ενός ασθενούς. Αναγκών που οφείλει το σύστημα υγείας να αναγνωρίζει και να καλύπτει.

Πρέπει οι λειτουργοί υγείας να διευρύνουν την οπτική τους και να δούν τον ασθενή στην πολυδιάστατη εικόνα του.

Η ολιστική φροντίδα είναι η φροντίδα που μπορεί να παρέχει ένα σύστημα υγείας φτιαγμένο για ανθρώπους και όχι για ενσαρκωμένες μηχανές.